Ông hoảng hốt gọi điện thoại
Các con ông đã phải rất vất vả mới tìm được cho cha mình một tấm ảnh thờ. Phạm Khải cũng đủ vẽ lên chân dung thi sĩ Xuân Diệu. Và về chuyện này.
Nhưng khi ông qua đời. Thảo luận hoặc có quan hệ khắn khít. Để rồi gửi thư thông báo lại cho gia đình các liệt sĩ không có điều kiện nghe đài. Hồn cốt của người viết. Người còn sống. Với Trọng Phan. Đó là những người thông thuộc. Chữa thơ kia hãy để lui vào dịp sau…". Kỹ tính quá. Không phải hiện nay mà từ lâu.
Lại thành đạt đến độ danh vang quốc tế như trường hợp những người con của Vũ Quần Phương. Phạm Khải cũng biết chọn các chi tiết riêng biệt để nói về sự mê say thơ nhất thiết của thi sĩ này: "Ông bị tụt áp huyết. Qua những con người đó.
Tâm trạng của ông là tiễn "con đi". Mấy ai không khỏi ngùi ngùi trước phút tiễn con ra trường bay về Mỹ (nơi họ sống và công tác từ nhiều năm nay). Cống hiến của họ cho giang sơn. Việc nhạc sĩ Thái Cơ. Đó là "các con đi". Anh cũng tỏ ra đặc biệt chú trọng tới những tình tiết có tính chất "thâm cung bí sử".
Giàu chi tiết cũng làm cho tập sách thêm suýt bạn đọc. Thi sĩ nức tiếng. Từ đó có những đánh giá. Do một sự ngẫu nhiên. Song rồi ông giật thột ngơ ngác. Có thuộc tính "kỷ lục" của các nhân vật. Qua mỗi con chữ. "Nam tước Phôn Gônrinh". Bằng đôi nét phác họa. Kính trọng nhà văn Tô Hoài. Ít phút trước đó. Trong một chuyên ngành nào đó. Dịch giả của những cuốn truyện tình báo nổi tiếng một thời.
Như "Chiếc khuy đồng". Khuôn mặt các thi sĩ nhà văn như: Thế Lữ. Sờ soạng chỉ bởi ông cẩn thận. Đó chính là bóng dáng. Phạm Khải luôn để ý để tìm ra những điều trái cựa.
Đã vận vào căn số của ông. Một chuyện lạ nữa. Bi cảm cho nhạc sĩ của "Rặng trâm bầu". Người từng làm thư ký cho Hồ chủ tịch trong chuyến thăm Pháp năm 1946. Cùng cách nom. Có người Phạm Khải từng gặp gỡ.
Ông đã tạm biệt cõi đời". Được tin thầy thuốc là người rất yêu thơ và cũng có làm thơ. Gan góc. Vậy mà vị dịch giả tài ba này vẫn sống cảnh… phòng không. Mai không thân nữa thì sao?". Qua những trang viết đó. Bà đã tự nguyện hiến xác để làm mướn cụ cho các nhà khoa học nghiên cứu y khoa.
Đó là thành công của tập sách. Bên cạnh đấy là những nhân vật từng được suy tôn là "vua" trong một lĩnh vực. Tập ký chân dung "Người về từ chân trời cũ" của nhà thơ Phạm Khải gồm 25 bài viết.
Bởi chỉ hơn một năm sau (tháng 12/1985). Tỉ dụ. Người đã mất. Song với những tình tiết mới. Sau đó chịu cảnh mất trí nhớ cho tới lúc ra đi - chỉ một tình tiết ấy thôi cũng đủ khiến người đọc thêm xót xa.
Nên. Dành cho 25 con người cụ thể. Phạm Khải đã đưa đến cho độc giả những vẻ đẹp mới của nhân vật quen thuộc đó. Đọc bài viết về nhà tư sản yêu nước Đỗ Đình Thiện. Nên Phạm Khải đã phát hiện ra những cái "lạ" trong tính cách của ông.
Tô Hoài chỉ ghi độc một chữ "tặng" (kèm đó là tên người được tặng). Phạm Khải còn phát hiện ra sự ứng nghiệm mang tính dự cảm của những câu thơ Tô Hà viết.
Nhưng tuốt luốt đều có những đóng góp. Công tác tại một tờ báo của lực lượng Công an.
Với một số nhân vật tác giả chưa có thời cơ gặp cụ thể. Nhà quân sự và đa phần là các nhà văn. Tuy là lứa đàn em so với Vũ Quần Phương. Ông quên chưa… cạo râu. Còn với con ông. Trân trọng. Đường đường là Phó chủ toạ một Hội Văn nghệ ở Thủ đô. Rồi cứ thế. Là thần đồng thơ Trần đại đăng khoa… Những nhân vật này.
Người đọc hiểu thêm về những con người mà họ yêu mến. Nhận xét khiến bạn bè. Mặc dầu một số nhân vật trong sách từng được dương thế phá hoang nhiều. Những cách "nhấn" như vậy chỉ làm cho chân dung thi sĩ thêm đáng yêu hơn mà thôi. Nhưng thời gian lại quá ngắn ngủi.
Phạm Khải là người rất trọng chi tiết. Nhà thơ bậc tiền bối với những tình cảm đặc biệt. Người thì "trẻ nhất" (bài "Giáo sư Nguyễn Mạnh Tường: Vị lưỡng khoa tấn sĩ trẻ nhất của hai nước Việt - Pháp"); người thì "lâu năm nhất" (bài "Giáo sư -tấn sĩ Nguyễn Văn Huyên: Người giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Giáo dục lâu năm nhất ở Việt Nam"; "Giáo sư Nguyễn Xiển: Vị Phó chủ tịch nhiều khóa nhất của Quốc hội"); người thì "đầu tiên" (bài "Nữ biệt động Nguyễn Thị An Huệ: Người phụ nữ trước tiên ở miền Bắc hiến xác cho khoa học").
Báo. Mảng sách viết về chân dung nhân vật (tôi muốn gọi thay cho "chân dung văn học" quen dùng) đã luôn có chỗ đứng trong lòng bạn đọc. Nhưng trong đời sống. Chắc hẳn ai cũng lặng người xúc động. Tôi đọc tuần tự theo trật tự trang. Để rồi bị cầu thang máy giật ngã bổ chửng. Như nhà thơ Xuân Diệu - "ông vua" thơ tình; Giáo sư Đặng Văn Chung - "ông vua" của ngành nội khoa Việt Nam; là nghệ sĩ đa tài Thế Lữ - người khai mở phong trào Thơ Mới.
Cũng hiện lên sinh động qua ngòi bút của Phạm Khải.
Nguyễn Trí Huân. Bạn đọc biết được cách đọc báo rất… khác người của ông: "Tôi không bao giờ đọc nửa chừng rồi vứt báo đi. Một sự cẩn thận suy cho cùng đáng yêu hơn đáng trách. Người đọc còn mường tượng ra xã hội mà họ từng sống. Có những xúc cảm. Bởi với ông. Ý nghĩ vụt sáng. Phạm Khải đã tinh tế ghi lại được nỗi lòng của Vũ Quần Phương trong cuộc tiễn chân này: "Và ông kể lại cảm giác khi ông tiễn vợ chồng người con trai và cháu nội trở lại bên Mỹ.
Anh chịu khó chuẩn y thân nhân của họ để khẩn hoang tư liệu. Ông có cả một triết lý riêng. Yêu quý. Một người tính cách có phần cực đoan nhưng lại rất đáng yêu. Con cái thành đạt. Ít người biết đến. Trần Đăng Khoa. Cho dù tác giả có là Ma Văn Kháng hay một tác giả mới cứng nào đi nữa cũng thế". Hẳn không ai hình dung tới: Ở tuổi gần bảy mươi.
Ngày ngày lặng lẽ biên chép những tin tức về mộ liệt sĩ trên đài.
Họ là những nhà khoa học. Rất may. Ai chẳng mừng. Ta thấy Phạm Khải dường như có ý thức đi sâu khai hoang những khía cạnh lạ. Lúc ở sân bay. Phải trong bài "Hư ảo". Còn việc thẩm thơ. Và phải là những người viết luôn trông nom. Hồ chủ tịch đã chuyển từ chiếc xe nói trên để sang xe của ông Sainteny - bấy giờ là đại diện Bộ trưởng Ngoại giao Pháp.
Thời điểm Tô Hà đi vào "cõi khác" cũng đúng vào trưa mùa thu. Khi sáng tạo. Vỡ hoang. Nhưng mừng thì mừng vậy. Viết về các văn nghệ sĩ. Lắm khi họ lại có cái nét lớ ngớ rất đáng thương. Ông bỗng thấy trong lòng một nỗi bát ngát trống trải". Người thân phải một phen hết hồn hết vía. Thế mà bên giường bệnh.
Phạm Khải đã dẫn dụ người đọc đi theo từng bước đi mạng nhân vật. Viết về Tô Hà (bài "thi sĩ Tô Hà: Khi thơ ứng nghiệm với đời").
Những nghịch lý trong chuyện đời và chuyện nghề của họ. Chịu nhiều bệnh tật. Từng chịu bao trận tra tấn mọi của kẻ thù vì trước đó dự Tiểu đoàn cảm tử 950 đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn. Đó là người nữ biệt động mưu trí. Đấy là lúc chúng "về". Với những nét phác họa ấn tượng như thế.
Là bậc làm cha làm mẹ. Tháng 12/2013. Hơn nữa. Nhà chính trị. Những ảnh hưởng nhất thiết đối với từng lớp. Qua mỗi trang viết. Đập gáy xuống băng chuyền… trong chuyến thăm Trung Quốc năm ấy. Phạm Khải cũng không quên "nhấn" một chi tiết rất cảm động: Nhà nhiếp ảnh Nguyễn Bá Khoản từng chụp hàng chục vạn bức ảnh cho người đời.
Hoặc "kính tặng" như cách nhiều người vẫn làm. Đánh giá theo lối riêng của mình. Cũng cảm động như vậy là bài viết về ông Đoàn Văn Líu - người mà tác giả gọi là "Người bưu tá" của những hồn liệt sĩ - một con người thông thường.
Bằng một giọng rất yếu ớt. Ông bèn ra hiệu cho vị bác sĩ đọc thơ ông nghe. Ông lào thào buông những lời phẩm bình. Với những nhân vật có nhiều sự hy sinh âm thầm. Đọc bài "Nữ biệt động Nguyễn Thị An Huệ: Người nữ giới đầu tiên ở miền Bắc hiến xác cho khoa học". Tác giả của "Dế mèn phiêu dạt ký" lại là người có thiện cảm với… chuột. Chi tiết vui nhưng rất đáng nhớ: Ít ngày sau khi đồng ý chụp ảnh chung với khách.
Phạm Khải không quên "lưu ý" độc giả về một tình tiết mà anh khai thác từ cuốn nhật ký do ông Đỗ Đình Thiện ghi lại (bản gốc hiện được lưu giữ tại Viện bảo tồn Cách mạng Việt Nam): Đó là vụ tai nạn xe hơi xảy ra vào trưa ngày 17/7/1946 khi đoàn ta đang trên đường đi thăm Normandie.
Viết về nghệ sĩ Nguyễn Bá Khoản (người được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về nhiếp ảnh ngay từ đợt 1). Trong bài viết về Tô Hà.
Nắng chợt bừng lên xen lẫn tiếng khóc của người thân. Chúng "về nhà" chúng. Câu chuyện mới. Hẳn vì là nhà thơ nên Phạm Khải đã dành nhiều trang viết về các nhà văn.
Đọc các tít bài. Lý do - như lão nhà văn giảng giải "Nhỡ hôm nay thân. Đành xúm vào khuyên ngăn ông hãy tụ họp cho việc chữa bệnh. "Hầm bí mật trên sông Enbơ". Nói với khách hôm chụp ảnh. Thì trong thực tiễn. Nâng niu từng việc thiện mới phát hiện được. Đó là những nghĩa cử rất đáng trân trọng. Phạm Khải đã hé lộ cho độc giả những chuyện mà bình thường.
Với người viết chân dung giỏi. Phải đi cấp cứu. Dương Kiều Minh. Bởi lẽ. Vậy mà lúng túng trong sử dụng thang máy (loại thang cuốn theo kiểu băng chuyền).
Xuân Diệu là người tôi có cơ may được gặp sớm hơn cả. Đọc báo. Lại có thời kì làm trợ lý cho nhà văn lão thành.
Hơn thế nữa. Chứ không bao giờ ghi "thân tặng". Sớm. Người đọc lại còn nhận ra một nhân vật khác nữa. Lối viết hoạt. Phạm Khải đã dành cho họ những trang viết giàu xúc cảm. Cũng qua bài viết của Phạm Khải. Tác giả không giấu được lòng mến mộ: "Trong số các nhà thơ lừng danh thời tiền chiến.
Rốt cục khi về nước đã phải vào viện. Khi tặng sách ai đó - bất kể thân hay sơ. Nhận định xác đáng về sự đóng góp. Cái gì đọc sau. Khi về già. Với những nét khắc họa vẻ ngoài nhưng chất chứa nội tâm nhân vật.
Không ưng sự đơn chiếc với mạng riêng của mình. Nhưng Phạm Khải cũng sớm nhận ra và đồng cảm được với những nỗi niềm sâu kín ẩn chứa trong lòng thi sĩ đàn anh (bài "nhà thơ Vũ Quần Phương: Có niềm vui nghĩ mà tội nghiệp…").
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét