Hà Giang: Xử lý việc chậm bảo tồn phố cổ Đồng Văn

Phố cổ Đồng Văn, Hà Giang. Ảnh tư liệu Trong những ngày qua dư luận quan tâm đến thông tin nhiều hộ dân ở phố cổ Đồng Văn xin trả lại danh hiệu “Di tích Kiến trúc nghệ thuật phố cổ Đồng Văn”. Cũng giống như những người dân ở làng cổ Đường Lâm (Hà Nội) mới đây, khi ký tên vào lá đơn xin trả lại danh hiệu, người dân phố cổ Đồng Văn biết mình đã làm một việc "cực chẳng đã". Họ phải làm điều này vì đến lúc “không thể sống trong những căn nhà cũ kỹ đang ngày càng xuống cấp trầm trọng”. Phố cổ Đồng Văn nằm ở trung tâm huyện Đồng Văn là điểm du lịch văn hóa nổi tiếng không chỉ của Hà Giang, được xây dựng từ những năm đầu thế kỷ XX; là nơi cư trú và giao thương, sinh hoạt văn hóa của các dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Kinh… Cả khu phố cổ hiện nay còn khoảng 40 ngôi nhà cổ, mái lợp ngói âm dương, nền lát đá, cột kèo rui mè chủ yếu được làm từ các loại gỗ quí như lim, nghiến, pơ-mu... Trong đó có 2 ngôi nhà niên đại trên 300 năm, số còn lại vào khoảng 100 năm. Năm 2008, khu phố cổ Đồng Văn được Bộ VHTTDL xếp hạng là “Di tích Kiến trúc nghệ thuật”. UBND huyện Đồng Văn đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm quảng bá hình ảnh về cao nguyên đá và phố cổ Đồng Văn để nhiều người biết và đến thăm như: tổ chức ''Hội chọi chim'' vào những ngày chợ phiên hay ''Đêm phố cổ" vào các ngày 14, 15, 16 âm lịch hằng tháng. Trong những dịp này, các hộ dân trong khu phố cổ đồng loạt treo đèn lồng đỏ, trưng bày các loại thổ cẩm, bán các món ăn truyền thống và giao lưu văn nghệ… nhằm thu hút khách du lịch. Thời gian cộng với thời tiết khắc nghiệt ở đất Hà Giang đã khiến cho các ngôi nhà cổ xuống cấp nhanh chóng. Sự xuống cấp của một ngôi nhà, một dãy phố không phải diễn ra trong ngày một ngày hai, mà diễn ra trong một quá trình dài. Đến lúc người dân phổ cổ không còn chịu nổi sự xuống cấp của chính ngôi nhà của mình, thấy cần phải được sửa chữa, rồi đến lúc họ xin trả lại danh hiệu thì các cơ quan có trách nhiệm mới "cuống cuồng" vào cuộc. Theo bà Phạm Thị Toán, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Hà Giang, cơ quan này muốn nhanh chóng thục hiện việc tu bổ, tôn tạo, sửa chữa những ngôi nhà cổ xuống cấp nghiêm trọng. Dự án tu bổ, tôn tạo được lập dự án từ năm 2010; năm 2012 đã trình UBND tỉnh Hà Giang phê duyệt và năm nay sẽ hoàn thiện nốt một số văn bản trong hồ sơ. Như vậy là kể từ khi Bộ VHTTDL xếp hạng phố cổ Đồng Văn là di tích kiến trúc nghệ thuật từ năm 2008 và bản thân cơ quan chức năng ở Hà Giang cũng đã thấy sự xuống cấp của các ngôi nhà cổ ngay tại thời điểm ấy, nhưng đã 5 năm rồi, kế hoạch bảo vệ khu phố cổ vẫn "nằm trên… giấy"… Trước sự lên tiếng mạnh mẽ của báo chí và công luận xung quanh việc người dân xin trả lại danh hiệu di tích Đồng Văn, ngày 18/7, UBND tỉnh Hà Giang đã tổ chức cuộc họp khẩn cấp với các ngành liên quan nhằm kiểm điểm tình hình thực hiện thời gian qua và bàn biện pháp tháo gỡ những vướng mắc trong việc thực hiện dự án bảo tồn, tôn tạo phố cổ Đồng Văn. Tại cuộc họp ngày 18/7, Thường trực UBND tỉnh đã phê bình nghiêm khắc Sở VHTTDL (chủ đầu tư dự án) đã thiếu trách nhiệm, triển khai chậm công việc trùng tu cấp thiết theo chỉ đạo của UBND tỉnh. Đồng thời, UBND tỉnh Hà Giang yêu cầu trong khi chờ Bộ VHTTDL thẩm định, cho ý kiến chỉnh sửa hồ sơ dự án bảo tồn tôn tạo phố cổ Đồng Văn, thì ngay trong tháng 7 này, Sở VHTTDL Hà Giang phải cho cán bộ tập trung rà soát, thống kê và đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự án tu bổ và bảo tồn di tích Phố cổ Đồng Văn, báo cáo Thường trực UBND tỉnh trước ngày 31/7 tới. Bên cạnh đó, Sở VHTTDL cần phối hợp với các đơn vị liên quan và Công ty Tư vấn thiết kế thống kê của tỉnh phân loại tình trạng hư hỏng của các ngôi nhà ở phố cổ, trình tỉnh cấp kinh phí bổ sung từ nguồn dự phòng để trước mắt thục hiện tu bổ 10 ngôi nhà có nguy cơ sạt lở cao. HĐND tỉnh Hà Giang cũng đã đồng ý ứng trước kinh phí cho huyện Đồng Văn, nhằm tiến hành tu sửa các căn nhà cổ ở phố cổ Đồng Văn. Trong diễn biến liên quan, Sở VHTTDL Hà Giang đã đề nghị được tu bổ ngay khoảng 10 ngôi nhà xuống cấp nặng nhất mà không chờ đề án được thẩm định. Rõ ràng, việc bảo tồn phố cổ Đồng Văn phải làm trên cơ sở tuyên truyền và kết hợp hài hòa các lợi ích, trong đó đặc biệt quan trọng là các lợi ích kinh tế của người dân. Với việc tu tạo các ngôi nhà đang xuống cấp, điều quan trọng không phải là Nhà nước cấp bao nhiêu tiền mà phải làm cho người dân có thể tạo ra thu nhập từ giá trị văn hóa vô hình của khu phố cổ nơi họ đang sống. Mai Hồng