Trung Quốc - Philippines: Từ nồng ấm thành đối thủ

Philippines tập trận chung với Mỹ ở Biển Đông. Hoạt động này thường khiến Trung Quốc tức giận và khó chịu. Từ vị thế yếu hơn hẳn như vậy, Manila đã thực hành một nhiệm vụ mạo hiểm mà chưa nước nào trong khu vực làm: đó là ngăn chặn cố của Trung Quốc trong việc tìm cách xác lập quyền kiểm soát đối với những vùng lãnh hải rộng lớn ở Biển Đông. Giới phân tách nhận định chiến lược của Philippines trong việc chống lại cường quốc Châu Á có thể thành công mà cũng có thể phản tác dụng. Tuy nhiên, đây thực sự là một thử thách hết sức quan trọng khi mà các nước nhỏ hơn đang bàn cãi với nhau về việc liệu nên cử xử với Trung Quốc như là một đối tác kinh tế cần yếu hoặc một “kẻ gây hấn” hiểm nguy trên biển hoặc cả hai. Philippines không hoàn toàn xem Trung Quốc là một mối đe dọa bởi thương nghiệp giữa hai nước vẫn đang phát triển. Manila thỉnh thoảng cũng tỏ ra cẩn trọng, đáng chú ý nhất là việc nước này hủy bỏ kế hoạch khoan dầu đầy khiêu khích ở nơi có thể trở nên giếng dầu lớn nhất của họ. Tuy nhiên, các nhà phân tích chú ý đến một loạt bước đi và động thái gần đây cho thấy, Manila ngày càng sẵn sàng đối đầu với Bắc Kinh. Philippines đã tạm ngừng hoặc hủy bỏ nhiều thỏa thuận phát triển phụ thuộc vào nguồn viện trợ to lớn của phía Trung Quốc. Hồi đầu năm nay, Philippines đã chính thức đưa tranh chấp của nước này với Trung Quốc ở Biển Đông ra giải quyết tại tòa án quốc tế bất chấp sự phản đối dữ dội của Bắc Kinh. Gần đây, Philippines đã tăng quân đến quần đảo tranh chấp, tiếp tục đẩy mạnh hoạt động trang bị khí giới và thiết bị quân sự cho quân đội còn đang yếu và thiếu của họ song song trao đổi kế hoạch cho phép Mỹ tiếp cận các căn cứ không quân cũng như hải quân của họ. Tổng thống Benigno Aquino III tuyên bố, đất nước Philippines cần bảo vệ lãnh thổ hàng hải của mình khỏi “những kẻ bắt nạt”. Các cuộc tranh chấp lãnh thổ ở Châu Á đã có từ nhiều thế kỷ nay nhưng Trung Quốc trong những năm gần đây đang trở nên ngày càng hiếu chiếu, hung hăng nhằm tranh giành những khu vực tranh chấp. Trung Quốc đang có “trận chiến” quyết liệt với Nhật Bản vì tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trung Quốc cũng khiến các nước láng giềng bất bình, tức giận khi công khai đòi chủ quyền đối với gần như tuốt luốt Biển Đông bằng cách đưa ra yêu sách đường 9 đoạn phi lý hay còn gọi là đường lưỡi bò. Có chí ít 3 nước khác và một vùng lãnh thổ đang có tranh chấp ở Biển Đông với Trung Quốc gồm Brunei, Malaysia, Việt Nam và Đài Loan. Chủ quyền ở Biển Đông không chỉ được cho là vấn đề tự tôn dân tộc mà đây còn là khu vực giàu tài nguyên với trữ lượng dầu khí khổng lồ đồng thời nó còn mang ý nghĩa chiến lược rất lớn Tuy nhiên, các nước và vùng bờ cõi có lý do để xử lý vấn đề tranh chấp một cách cẩn trọng. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Malaysia. Brunei phụ thuộc vào Trung Quốc như là một thị trường xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch. Trong khi đó, Lãnh đạo Vùng cương vực Đài Loan Mã Anh Cửu đang xúc tiến mạnh mẽ mối quan hệ với đại lục. Một số người Philippines cho rằng, nước họ hợp hơn các nước khác trong việc chơi trò rắn rỏi với Trung Quốc. Philippines có mối quan hệ gắn bó, sâu sắc với Washington, lên đường từ thời thuộc địa. Giới phân tách chính trị tin rằng, chiến lược về Trung Quốc của Philippines do Ngoại trưởng Albert del Rosario hoạch định ra. Ông này từng theo học ở Đại học New York và từng là Đại sứ của Philippines tại Washington. Tổng thống Aquino được cho là hoàn toàn ủng hộ chính sách của ông Rosario. Năm ngoái, Ngoại trưởng Rosario từng kêu gọi Philippines “đứng trên lập trường của lòng yêu nước. Đó là cái gì của chúng ta là của chúng ta. Có thể chúng ta đang bị thử thách. Và khi chúng ta bị thử thách thì rất có thể mọi người đều cần phải hy sinh”, ông Rosario nói. Thiện ý sụp đổ Cách đây vài năm, Trung Quốc cũng đã cố làm bạn với Philippines và gần như đã thành công. Lý do thất bại cho thấy những hạn chế trong quyền lực mềm mà Bắc Kinh đang thực hành duyệt y các thỏa thuận đầu tư và trợ giúp. Trung Quốc đã thực hiện quyền lực mềm ở Philippines vào thời khắc khi quốc gia này đang đặt ưu tiên cho việc mở mang ảnh hưởng ở nước ngoài. Dưới thời Tổng thống trước đây của Philippines - Gloria Macapagal Arroyo, Bắc Kinh đã “dội” mưa giúp đỡ với những khoản vay lên tới hơn 2 tỉ USD cho Manila. Một số trong khoản tiền viện trợ này được đầu tư vào các dự án đường xá. Thêm 330 triệu USD khác được chi vào việc xây dựng màng lưới băng thông rộng kết nối 25.000 văn phòng ở các tỉnh thành. Khi tiền chảy vào như mưa, Philippines đã từng ký cái mà Tổng thống Arroyo khi đó gọi là một “bước đột phá về ngoại giao” – một thỏa thuận trong đó cho phép Trung Quốc thăm dò các vùng tranh chấp gần bờ biển Philippines với hy vọng sẽ tiến hành các dự án phát triển dầu khí chung. Tuy nhiên, Thiện chí trên đã mau chóng bị sụp đổ. Thỏa thuận băng thông rộng được đánh dấu bởi nạn tham nhũng, lại quả và hối lộ tràn lan. Thỏa thuận dò hỏi chung ở Biển Đông vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ từ các chính khách đối nghịch ở Philippines. Nhiều chính khách lừng danh kết tội Tổng thống Arroyo thời đó đã vi phạm hiến pháp khi “bán rẻ” lãnh thổ của mình đi. Dưới áp lực trong nước, Nhà lãnh đạo Arroyo đã phải cho ngừng dự án dò xét ở Biển Đông năm 2008. Thất bại này đã mở ra một thời kỳ găng tay sau đó vì tranh chấp ở Biển Đông giữa Bắc Kinh và Manila. Kiệt Linh - (theo AT)