Có nên xử lý người đưa đút lót?

Một phiên tòa xét xử tội danh hối lộ tại TP.HCM - Ảnh: Diệp Đức Minh Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra, cho biết: Biện pháp không xử lý người đưa hối lộ đã được nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Singapore… ứng dụng. Theo ông Hiệp, tại các nước này có tới 90% vụ án tham nhũng là duyệt tố giác của người dân. Người tố cáo tham nhũng được bảo vệ nghiêm nhặt, cơ quan chức năng xem họ là thông báo bí ẩn nhà nước. Phải khôn cùng cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai người ta tố giác, tố giác tù cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ Một trạng sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế Ngoại giả, người tố cáo tham nhũng còn được thưởng tới 20% giá trị tài sản thu hồi từ vụ tham nhũng. “Cứ thấy đưa là xử lý thì không ai tố giác” Trong khi đó, cũng theo ông Hiệp, tại VN, đưa đút lót bị coi là hành vi vi phạm luật pháp và bị xử lý hình sự. Đây có thể là rào cản đối với người cáo giác tham nhũng mà cơ quan chức năng nên nghiên cứu để đưa ra biện pháp như các nước nói trên. Tuy nhiên, ông Hiệp lưu ý: Mỗi nước có một đặc thù riêng, nếu áp dụng biện pháp trên có thể tạo ra kẽ hở để kẻ xấu vu cáo, bôi nhọ cán bộ, làm rối loạn bộ máy quốc gia. Một trạng sư công tác tại trọng tâm trọng tài quốc tế cũng cho rằng, đưa đút lót có nhiều loại, thí dụ đưa con đi cấp cứu thì buộc người mẹ phải đưa đút lót, trường hợp này là người mẹ vì cứu con; hoặc như có hàng hóa nông, thủy hải sản bị kẹt tại cửa khẩu, doanh nghiệp lo bị thối nát, hỏng vì thủ tục chậm nên phải đút lót hải quan để được sớm chuẩn y… thì đây là những đối tượng nên được xem như là nạn nhân. Tuy nhiên, có những trường hợp người đút lót chủ động, cố tình thì cần phải xem xét truy cứu nghĩa vụ. “Nhưng phải khôn cùng cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai người ta tố cáo, tố cáo tù đọng cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ”, vị này nói. Người Việt "ngại" tố cáo tham nhũng Đầu tháng 7, Tổ chức sáng tỏ Quốc tế (TI) đã ban bố kết quả khảo sát phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu lần thứ 8 đối với hơn 114.000 người tại 107 nước trên thế giới và ở VN. Kết quả cho biết, 55% người dân VN được hỏi đã “cảm nhận” tham nhũng tăng lên trong 2 năm qua, kết quả này cao hơn mức làng nhàng là 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ có 18% người VN cho rằng tham nhũng đã giảm, 27% cho rằng không thay đổi. Đặc biệt, chỉ có 38% số người VN được hỏi cho biết sẵn sàng cáo giác tham nhũng, tỷ lệ này thấp hơn mức bình quân ở 6 nước Đông Nam Á là 63%. Trong đó, Malaysia là 79%. (T.S) Ngoài ra, theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, Viện phó Viện Khoa học thanh tra, hiện VN không giải quyết đối với tố giác nặc danh về tham nhũng mặc dầu điều 39 Nghị định 120/2006/NĐ-CP quy định cơ quan công an, cơ quan thanh tra nhà nước… có nghĩa vụ thiết lập, công khai số điện thoại, hòm thư điện tử và địa chỉ kết nạp cáo giác về hành vi tham nhũng. Trong khi đó, nhiều nhà nước trong khu vực có nhà xí pháp lý bảo đảm cho cáo giác nặc danh đối với hành vi tham nhũng đều được coi xét, xử lý kịp thời. Đây là kinh nghiệm cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết cáo giác ở VN. Luật nên phân tích từng trường hợp Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Đỗ Văn Đương, bày tỏ sự nhất trí về việc xem xét để không xử lý với trường hợp đưa hối lộ. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng “cần phải có sự phân tách rõ ràng về hành vi, đối tượng”. Theo ông Đương, hiện có 2 dạng đưa đút lót cần phân biệt đó là người đưa hối lộ bị< cưỡng ép >và người chủ động đưa đút lót. “Đối với người bị ép đưa nhưng họ không tự mình trực tiếp đưa hối lộ mà phải duyệt y người khác thì cũng xem như là một dạng bị ép buộc thì có thể miễn vì chúng ta đang khuyến khích sự tố cáo đó, nếu trị cả người bị ép buộc phải đưa duyệt người môi giới thì sẽ làm hạn chế công tác phòng chống tham nhũng”, ông Đương nói. Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Sỹ Cương - Ủy viên thường trực Ủy ban pháp luật của Quốc hội, phân tích tham nhũng tại VN thường bắt đầu từ việc chạy chọt, chủ động đưa hối lộ, là cấu thành tội nhân. Tuy nhiên cũng có người vòi vĩnh bắt phải đưa đút lót. “Việc không xử lý người hối lộ chỉ có tác dụng trong trường hợp người có chức phận quyền hạn vòi, nhưng có thể là không nhiều. Trên thực tế có nhiều người làm sai, muốn đút lót và họ sẽ không tố cáo vì sẽ hỏng mục đích của họ”, ông Cương nói. Luật sư Trịnh Thị Bình, Đoàn luật sư Hà Nội thì cho rằng: “Luật Hình sự có quy định rõ về tội đưa và nhận đút lót, tuy nhiên trong một số trường hợp người ta xét thấy, dù rằng hành vi đủ cấu thành tầy, nhưng trong từng cảnh ngộ và điều kiện cụ thể, ví dụ người đưa hối lộ đưa rồi nhưng có hành vi hăng hái tố cáo, tố giác tội nhân thì có thể xem xét miễn truy cứu bổn phận. Điều này không có nghĩa tòa án bỏ lọt tội”. Khuyến khích họ nói ra sự thật Trả lời câu hỏi này, một nhà ngoại giao Đông Nam Á (đề nghị không nêu tên), nói vớiThanh Niên: “Hệ thống tư pháp ở một số nước châu Á cho phép trao quyền miễn tố đối với những ai đưa đút lót nhưng sau đó cáo giác hành vi này với các cơ quan chức năng. Ví dụ như ở Philippines, người đưa hối lộ quan chức quốc gia không bị truy cứu nghĩa vụ hình sự, nhằm khuyến khích những người này thoải mái tự do chứng tại những phiên tòa xử các quan chức tham nhũng đó. Ở Hàn Quốc, đạo luật chống tham nhũng cũng ghi rõ nếu hành động tố cáo tham nhũng của một người dẫn đến việc người này có thể phải chịu nghĩa vụ trước pháp luật về hành vi phạm tội (đưa đút lót) của mình, luật pháp sẽ coi xét giảm nhẹ truy cứu hoặc miễn luôn trách nhiệm hình sự cho người này. Những điều khoản tương tự cũng được vận dụng ở Malaysia dành cho những ai tham gia vào các hoạt động rửa tiền”. Nhà ngoại giao này nói: “Theo tôi, đây là những điều khoản VN có thể nghiên cứu để đưa vào luật của mình nhằm tăng cường bảo vệ cho những người dám đứng ra tố cáo hành vi tham nhũng và hối lộ, khuyến khích họ nói ra sự thật mà không sợ bị trả thù hay trù dập”. An Điền Thái Sơn - Anh Vũ